03:26
Bahoz Şavata
“Prof. Arkeolog David Stronach, Hamedan’daki kazılarında, MÖ 750 yıllarında Medler tarafından inşa edilmiş olan ve dini yapı gösteren bir binaya ulaşmıştı. Tepe Nush-i Jan’da bulunan bu tapınak,Hamedan’ın yaklaşık 60 km güneyinde yer almaktaydı. Binalar yaklaşık 30 m yüksekliğindeki bir kayanın üzerine inşa edilmişti. Daire şeklinde tuğla payandalı duvarla çevrili “Merkez Tapınak”, “Batı Tapınağı”, “Kale” ve “Sütunlu Salon”dan oluşmaktaydı. Merkez Tapınak, üçgen şeklinde iç mabediyle kule şeklindeydi. Zemin alanı 11 x 7 metre ve duvarları, hala, sekiz metre yüksekliğindeydi. Bu mabedin batı köşesinin yakınında çamur tuğladan yapılmış basamaklı bir ateş sunağı bulunmuştur. Bilindiği üzere, ateşe tapınma Hint-Aryan mirasıdır ve Tepe Nush-i Jan’daki tapınak, tespit edilen ve bilinen ilk tapınak yapısıdır. Bu tapınakların ve ateşperestliğin temsilini elinde tutan Medli Magilerdir. Diğer yandan Medlerin döneminde Doğu Aryanların Persopolis tapınağından önce anlaşılan her yıl karşılanan “büyük son dönüşüm” Newroz tapınak alanı Medlerin başkenti Hamedanyakınlarındaydı. Perslerin gölgesinde kalan Med dini medeniyeti henüz yeni keşfediliyordu. *Bkz. Modern Hamedan şehrinin 50 km. güneyinde. David Stronach, “Tepe Nush-e Jan, a Mound in Media”, in: The Bulletin of the Metropolitan Museum of Art, 28.
Ahameniş Kralı Kiros, iktidar değişikliğinde Med Kralı dedesiAstiyaga’a zafer kazandığı Pasagard’ı önce başkent yapmıştı. Ateşperesti kültürün kraliyet temsili için burada kendine yeni saray ve Newroz’u karşılamak için tapınak ve merasim alanı yaptırmıştı. Aynı tapınakta tıpkı diğer Aryan krallar gibi kendi mezarını da önceden hazırlatmıştı. Oğlu Kral Kambiz de, Newrozlar için Tol-é Taxtı inşasını burada tamamlamıştı. Aynı Newroz geleneği Kral Darius ile daha görkemli bir biçimde Persopolis de devam ettirilir.
Ahameniş Kralı Darius Persepolis‘i, Yeni Yıl bayramının, Newroz’un kutlanmasına ayrılmış kutsal bir başkent olarak tasarlamıştı ve sonunda inşa etti. Gerçekten de Persepolis siyasi başkent değildi, hiçbir stratejik önemi yoktu. Daha önce kullanılan Aryan başkentler olan Pasargad, Hamedan, Sus ve Babil’den farklı olarak, hiçbir Batılı veya Doğulu kaynakta adından söz edilmiyordu. Persopolis’te her yıl kraliyet şölenleri yapılıyordu. Newroz, bütün Yeni Yıl ritüel senaryoları gibi, kozmogoninin simgesel yinelenişiyle dünyayı yeniliyordu. Bu anlayış, Hint-İranlılar için tanıdıktı; bununla birlikte Ahamenişler döneminde senaryo muhtemelen Mezopotamya etkilerine de uğramıştı. Yeni Yıl bayramı Newroz, Persepolis’in birçok kapısında bütün heybetiyle tasvir edilmiş, Tanrı Ahura-Mazda’nın himayesi altında gerçekleştiriliyordu. Şimdilik akılda tutulması gereken, Doğu Aryan krallarının dünyanın korunmasından ve yenilenmesinden kendilerini sorumlu tuttuğuydu. Başka bir deyişle kendisine ait düzlemde kötülük ve ölüm güçleriyle savaştığı, hayalin, bereketin ve iyiliğin zafer kazanmasına katkıda bulunduğudur.
Peygamber Zerdüşt, kendi ömrü boyunca “iyi Din (Drust Din}” aracılığıyla evrensel son Yenilenme‘nin gerçekleşmesini beklemişti. Onun için birr keresinde tanrı Ahura-Mazda’ya hatta yalvarmıştı. Kendi yaşantısında evrenin “son dönüşümü” görmek istiyordu. Genelde Newroz törenleri onun yokluğunda Medli Magi adamları geçmişte olduğu gibi yine yapıyordu. Kraliyet Newroz Törenlerinde de aynı seronominin kurulmuş olduğunu Persopolis duvar figürlerinden anlıyoruz. Diğer yandan bu törenlerde en önde yürüyen her Magi rahip yaptığı kurban törenleriyle eskatolojık dönüşüme önceden katıldığına inanıyordu. Kralların başlangıçta ve her yıl başardıklarını, Magi rahipler yıllık olarak gerçekleştirmeyi umuyorlardı.
Mecusiliğe göre Kıyamet Gününde Saoşyant (semantik evrimi sağlayacak kişi) bu işi son Yenilenme’de nihai olarak yapacaktı. Zerdüştî inancında bütün tarih, üç döneme ayrılmaktadır; her dönem dört bin yıldır ve her dönemin sonunda bir Saoşyant zuhur eder. En son Saoşyant da gelecek ve sonra kıyamet kopacaktır.*Bkz.Yasht, 13, XXVIII, 129’da, Putları kıracak olan Saoşyant adında biri ve Astuat-erata’nın ( ‘bütün halkları tutan veya bir araya getiren’ kişi) o gün geleceği önceden haber verilmiştir. İşte beklenen gerçek Newroz budur.”
NOT: Bu makale henüz yayınlanmamış; Bahoz Şavata’ya ait “Aryan Kürdler” kitabından alınmıştır.
